3 Μαρτίου 1957… Σαν σήμερα πριν 59 χρόνια. O ηρωικός θάνατός του Γρηγόρη Αυξεντίου. Κυκλωμένος, μαζί με τους συναγωνιστές του στο υγρό κρησφύγετο του Μαχαιρά από τον βρετανικό στρατό έπειτα από προδοσία, στο κάλεσμα να παραδοθεί, στεντόρεια ακούστηκε η φωνή του. Το «Μολών Λαβέ» που βροντοφώναξε συνοδεύθηκε από μια ριπή πολυβόλου. Αφού διέταξε τους συντρόφους του, Αντώνη Παπαδόπουλο, Φειδία Συμεωνίδη, Αυγουστή Ευσταθίου και Ανδρέα Στυλιανού, να παραδοθούν, επέλεξε να δώσει μόνος του την τιτάνια μάχη. Το κρησφύγετό του παρέμεινε για δέκα ώρες κάστρο άπαρτο της Λευτεριάς. Τελικά οι Άγγλοι περιέλουσαν το κρησφύγετο με βενζίνη και κατέκαυσαν ζωντανό τον λιονταρόψυχο γιο της Λύσης. Στα βουνά του Μαχαιρά γράφτηκε μια νέα τρισένδοξη σελίδα στην κυπριακή-ελληνική ιστορία. Το κορμί του έγινε ολοκαύτωμα μα η τιμημένη, λεβέντικη μορφή του παραμένει σύμβολο ιερό, σύμβολο δόξας.
Καταγράφονται στα πρακτικά της Ανόρθωσης στις 3 Μαρτίου 1957: «Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, μέλος του Συλλόγου μας, διά του ηρωικού του θανάτου εις τα βουνά του Μαχαιρά, εναντίον Βρετανικών Δυνάμεων, δίδει αφ’ ενός παράδειγμα ανδρείας και αφ’ ετέρου διά της αυτοθυσίας του κατατάσσεται εις το πάνθεον των ηρώων». Τάφηκε την επομένη στα Φυλακισμένα Μνήματα. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, στις 30 Ιανουαρίου 2011, ημέρα των εορτασμών για τα 100χρονα της Ανόρθωσης, ανακηρύχθηκε επίτιμος πρόεδρος του Συλλόγου. Συγκλονίζει η αναφορά της αδελφής του Αυξεντίου, Χρυσταλλούς, κατά την τελετή ανακήρυξης: «Απ’ όλες τις τιμές που του έγιναν, ο Γληόρης, τούτην θα τη θεωρήσει την καλύτερη, διότι την Ανόρθωση την είχε μέσα στην καρδιά του».
Στο βιβλίο της ιστορίας του Συλλόγου μας, «Ένας αιώνας Ανόρθωσις Αμμοχώστου», που θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά σε ειδική εκδήλωση στην «Πύλη Αμμοχώστου» στη Λευκωσία, την Παρασκευή 4 Μαρτίου 2016, η ώρα 19:30, καταγράφονται σημαντικές πληροφορίες από τη δράση του Γρηγόρη Αυξεντίου κατά τον Απελευθερωτικό Αγώνα 1955-59. Ο πρώτος πυρήνας της ΕΟΚΑ στην Αμμόχωστο ήταν στενά και άμεσα συνδεδεμένος με την Ανόρθωση. Ονόματα τρανταχτά και περίοπτα, πρόσωπα που έγραψαν σελίδες ένδοξης ελληνικής ιστορίας. Γρηγόρης Αυξεντίου, Κυριάκος Μάτσης, Αντώνης Παπαδόπουλος, Παύλος Παυλάκης. Την όλη ευθύνη οργάνωσης και προπαρασκευής του Αγώνα, της θεμελίωσης της ΕΟΚΑ στην πόλη και Επαρχία Αμμοχώστου, ανέλαβε ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Παγκοίνως γνωστή ήταν η άπλετη αγάπη του, η λατρεία του προς την Ανόρθωση, της οποίας ήταν τακτικός θαμώνας, ένθερμος και πιστός υποστηρικτής της ποδοσφαιρικής της ομάδας, της οποίας σημαίνον στέλεχος και προπονητής ήταν ο αδελφικός παιδικός του φίλος, το άλλο του «εγώ», ο Αντώνης Παπαδόπουλος. Ο Αυξεντίου μύησε τον Παπαδόπουλο και αμέσως μετά στρατολόγησαν τον Παύλο Παυλάκη, επιστήθιο φίλο τους από το 1948 και μέλος της Ανόρθωσης.
Την παραμονή της έναρξης του Απελευθερωτικού Αγώνα, το βράδυ της 31ης Μαρτίου 1955, τα τελικά σχέδια των πρώτων ενεργειών ολοκληρώθηκαν στα αποδυτήρια του ΓΣΕ και από εκεί εκκίνησαν για να δράσουν οι πρώτες ομάδες, τις οποίες συγκρότησαν ο Αυξεντίου και ο Παπαδόπουλος. Στις 6 Απριλίου του 1955 το νεοεκλεγέν Διοικητικό Συμβούλιο της Ανόρθωσης στην πρώτη του συνεδρία μετά την κήρυξη του Αγώνα, αφού καταρτίστηκε σε σώμα, αποφάσισε τα εξής: «Επί τη ενάρξει του Απελευθερωτικού Αγώνος ο πρόεδρος (σ.σ. Αναστάσης Οικονομίδης) χαράσσει την ακολουθητέαν γραμμήν του Συλλόγου επί του θέματος, ήτις και εγκρίνεται υπό του συμβουλίου».
Η Ανόρθωση ήταν ένα εκκολαπτήριο αγωνιστών, η φύτρα που τροφοδότησε τον Αγώνα με κορυφαίες, με απαστράπτουσες μορφές. Οι Παυλάκης και Παπαδόπουλος ως οι επικεφαλής, ως η ηγεσία της ΕΟΚΑ στην Αμμόχωστο, επέλεξαν ως χώρο συνάντησής τους το οίκημα της Ανόρθωσης. Εκεί ορθώθηκε το αρχηγείο της ΕΟΚΑ στην Αμμόχωστο. Ήταν το προπύργιο και το ορμητήριο πολλών αγωνιστών. Καταθέτει στη μαρτυρία του ο τομεάρχης Αμμοχώστου και μετέπειτα πρόεδρος της Ανόρθωσης Παύλος Παυλάκης: «Επιλέξαμε ως τόπο συνάντησής μας την Ανόρθωση, στην οποία ανέκαθεν συχνάζαμε. Έτσι δεν θα κινούσαμε καμία υποψία. Κανείς δεν θα υποψιαζόταν πως ήταν για κάποιο άλλο σκοπό οι συναντήσεις μας. Εκεί, λοιπόν, ανταλλάσσαμε τα θέματα της Οργάνωσης. Έως και τις 23 Δεκεμβρίου του 1955, που μας συνέλαβαν, η Ανόρθωση ήταν ουσιαστικά το αρχηγείο μας. Στο οίκημα της Ανόρθωσης, με πάσα βεβαίως μυστικότητα πρέπει να τονίσω, γίνονταν οι συναντήσεις μας με τους επικεφαλής των ομάδων που δημιουργήσαμε. Αλλά και από τα γύρω χωριά, τα οποία εν τω μεταξύ οργανώναμε, εκεί στην Ανόρθωση γίνονταν οι συναντήσεις μας. Από την Ανόρθωση ξεκινούσε το κάθε τι, η όλη οργάνωση».
Η Ανόρθωση ήταν ανέκαθεν ο φωτεινός φάρος για τους αγώνες του Έθνους. Η εθνική έπαλξη των κατοίκων της Αμμοχώστου, οι οποίοι δήλωσαν «παρών» σε όλα τα εθνικά προσκλητήρια. Στο βιβλίο «Ένας αιώνας Ανόρθωσις Αμμοχώστου» υπάρχουν δεκάδες σελίδες με αναφορές στην εθνική δράση της Ανόρθωσης και τη συμμετοχή της στους αγώνες του Έθνους. Δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά…
Στο πρώτο καταστατικό της το 1913, στο Άρθρο 41, αναφέρεται ότι «το σήμα των μελών του Αναγνωστηρίου συνίσταται εκ συμπλέγματος δύο ελληνικών σημαιών μετά του ονόματος του Αναγνωστηρίου». Το δε άρθρο 43 είναι σαφέστατο ως προς τον προσανατολισμό της Ανόρθωσης: «Διαλυομένου του Αναγνωστηρίου η περιουσία του περιέρχεται εις το ταμείο του Εθνικού Στόλου»! Κι όταν η Ανόρθωση μετεξελίχθηκε και εκσυγχρονίσθηκε με το αναθεωρημένο καταστατικό του 1929, η πυξίδα της παρέμεινε σταθερή. Στο Άρθρο 61 τονίζεται ότι «ο Σύλλογος έχει λάβαρον αποτελούμενον εκ της ελληνικής σημαίας της ξηράς, εις το κέντρον της οποίας είναι κεντημένον το σήμα του Συλλόγου…».
Στην εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου στην «Πύλη Αμμοχώστου» στη Λευκωσία, την Παρασκευή 4 Μαρτίου 2016 και ώρα 19:30, είναι ευπρόσδεκτοι όλοι οι Ανορθωσιάτες ενώ με το πέρας της θα αρχίσει η διάθεση του βιβλίου. Η τιμή πώλησης έχει οριστεί στα €80.
